Zeelieden al verzwakt en ziek aan boord.
De conditie van het scheepsvolk, dat meestal uit de lagere regionen van de samenleving kwam, was vaak bij aanmonstering al slecht, vooral wanneer de mannen onderdak hadden genoten bij de volkshouders|int], ook wel ”ceelverkopers” of ”zielverkopers” genoemd. Vaak waren het logementhouders met een herberg (1).
De zielverkoper bracht bij de Compagnie werkzoekenden aan. Hiervoor in ruil kreeg hij de twee maanden voorschot op de gage die de zeeman ontving bij aanmonstering.
Gedurende de wachttijd, vóór aanmonstering (2), verstrekte hij kost en inwoning. Als het voorschot onvoldoende bleek om de schuld van deze kosten te dekken, kreeg de zielverkoper een bewijs van schuld, het zo genaamde ”ceel”. Hiermee kon de bezitter een deel van de jaarlijks verdiende gage van de matroos ontvangen.
Om de kosten te drukken brachten de volkshouders zoveel mogelijk mensen bij elkaar. Dit gebeurde meestal op tochtige zolders of in vochtige kelders. Om te voorkomen dat de zeelieden vóór de aanmonstering zouden verdwijnen werden zij als slaven opgesloten.
Het slechte eten dat hun werd voorgezet en de barre omgeving, veroorzaakte een slechte conditie en dus grote vatbaarheid voor ziekten. De slechte hygiëne zorgde ervoor dat ze elkaar konden besmetten met de meest afgrijselijke ziekten. Op deze manier stierven er al zeelieden voordat ze ooit een zee hadden gezien. Dit was dan een financiële strop voor de ceelverkoper, ze zijn dan ook nooit rijk geworden.
Naderhand is gebleken dat de zeer slechte conditie van de aanmonsterende zeelieden de hoofdoorzaak is geweest van de zeer grote sterfte onder de bemanning op de schepen van de VOC. Het systeem van de ceelverkoping zal hier een flink steentje aan hebben toe bijgedragen.
Het aanmonsteren aangekondigd met luid tromgeroffel van de tamboer van de VOC.(3)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bron: afb. 2. KETTINGS SCHAKEL MET DE VOC.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noten:
(1) Het vinden van een zeer grote beerput nabij het café Bruintje op de West, wijst naar een vroegere vestiging van een ”volkshouder” op deze plek.
(2) Het aanmonsteren werd aangekondigd door luid tromgeroffel van de tamboer van de VOC die door de straten van de stad marcheerde De ceelverkopers brachten dan de overgebleven zeelieden naar het aanmonsteringskantoor van de VOC.
(3) Hier komt het gezegde vandaan ”iemand optrommelen” = iemand oproepen, zoeken.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Volgende Blog: Ziekten aan boord
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------