Scheepstypen in de 16de eeuw III
Afb.1. De Baerdzen (oorlogschepen) met zeemonsters rondom een schip, Adriaen Collaert, ca.1594-1598. Rijksmuseum. Het type schip is een Hulk. (1)
Afb.2. Oorlogschip, Gravure van Frans Huys, Bruegel.Rijksmuseum.
Het type schip is gebouwd als karveel.
Afb.3. Oorlogschip begeleid door een galei, Frans Huys,1561-1565. Rijksmuseum.
Afb.4. Marineschip met gezicht op het fort van Rammekens, Robert de Baudous, 1591 – 1659.
Afb.5. De pinas of galjoen (2) van een jaar ca.1600 is in een haven voor een handel. Het is een deel van een schilderij van de Cornelis Claesz. Van Wieringen.Rijksmuseum.
Afb.6. Het schip Mauritius. Detail uit een schilderij van Hendrick Cornelisz Vroom (datering circa 1600 - 1630).Rijksmuseum.
Afb.7. Een scheepsmodel van “De Liefde” is een type galjoen.
Het galjoen is een ondersteuning van de boegspriet (2). Deze schepen zijn bij het voorschip laag en het achterschip hoog boven het water. Dit type galjoen werd ook als pinas en jacht genoemd. Het schip De Liefde had een laadvermogen van ca. 150 last (300 ton). De bemanning bestond uit ca.100 man.
De Liefde had op het schip op het hekbeeld de priester Desiderius Erasmus.
Afb.8. Spiegelretourschip - karveel. Deel van Hendrik Cornelisz. Vroom, 1599. Terugkomst van de tweede expeditie naar Oost-Indië, Rijksmuseum. Het gehele schilderij van Cornelisz. Vroom.
In 1596 hadden de Nederlanders voor het eerst de Indonesische archipel bereikt. Maar vooral de tweede poging, in 1598, werd een groot commercieel succes. Zoals de inscriptie op de lijst zegt, werd bij die gelegenheid ‘den handel daer geplant’. De eerste stap voor het succes van de toekomstige VOC was gezet. Groot was de vreugde toen de volgeladen schepen in 1599 terugkeerden in de Amsterdamse haven.
Het type van deze schepen werd de spiegelretourschip.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noten:
(1) Zie Een Hulk uit 1580 Afb.3. Scheepstypen in de 16de eeuw I.
(2) Het galjoen.
Schepen die naar het zuiden voeren waren meestal voorzien van een galjoen ter ondersteuning van de boegspriet. Het galjoen fungeerde tevens als toiletvoorziening voor de bemanning. Een uitgerafeld touw dat in het water hing deed dienst als wc-papier. Het galjoen was ook de plaats waar regelmatig ontluizing van de kledij van de zeelieden plaatsvond. Luizen, vaak opgelopen bij de volkhouders, brachten ernstige ziekten als vlektyphus over. Het ontluizen stond onder toezicht van een daartoe aangewezen bemanningslid, meestal een kwartiermeester. Deze had een ‘luizenbaan’: hij hoefde er alleen op toe te zien dat het ontluizen goed werd uitgevoerd. Het galjoen werd wel de ‘luizenplecht’ genoemd.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Volgende blog: Scheepstypen in de 17de eeuw I
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------