De veelzijdige J.J. Bilhamer, bouwer van de Oosterpoort
Door Henk van Woesik, september 1996. (Bewerkt in febr. 2014).
Door de uitbreiding van de stad in 1576 en 1577 behoorde ook de bouw van de huidige Oosterpoort. De bouw begon in 1577 en kwam gereed in 1578. De architect was Joost Jansz.Bilhamer.
De toren werd gebouwd in de traditie van de Gotische torens met toepassing van Renaissance-motieven in de snel opkomende Renaissance-bouwstijl in NoordNederland. Als kundig bouwmeester en architect was hij als zodanig een voorloper van de beroemde Hendrik de Keyser (1565-1621). Hij voerde een brok steen met hamer als zijn handelsmerk.
Maar Joost Bilhamer was nog meer!...
Hij was naast ingenieur, bouwmeester, beeldhouwer, steenhouwer, architect en landmeter een zeer kundig en kunstzinnig kaartgraveur. In al deze beroepen werkte hij onder de namen Joost Jansz. Bilhamer, Joost Jansz. Bijlhamer, Joost Jansz. Beelsnijder en Joost Jansz. Beeldsnijder.
Indiens van Alva.
Toen Alva een nauwkeurige kaart nodig had voor zijn militaire acties tegen het Noorderkwartier en West-Friesland, kreeg Beeldsnijder in 1571 van Alva de opdracht dit gebied in kaart te brengen. Zijn handgetekende kaart is onder andere gebruikt voor de veldtocht van Alva's zoon Don Frederik, die in 1573 tot de belegering van Alkmaar zou leiden. (De officiële kaart werd in 1573 gedrukt.)
Kaarten voor militairen doeleinden.
Vele van de in de 16de eeuw gemaakte kaarten en stadsplattegronden zijn voor militairen doeleinden gemaakt in opdracht van de Spaanse regering. Zo werkten de beroemde cartografen Jacob van Deventer, Christiaan Sgrooten en Joost Jansz. Beeldsnijder in het begin van de Tachtigjarige Oorlog voor de Spaanse bezetters.
Verbeteren van de kaart van Sgrooten.
Joost Bilhamer ging bij het vervaardigen van zijn kaart uit een onnauwkeurige kaart van Sgrooten, Hij zal, om de situatie zo exact mogelijk in kaart te kunnen brengen, tussen 1571 en 1573, ongetwijfeld het Noorderkwartier en West-Friesland zijn doorgetrokken.
Landverraad
West-Friesland begon in deze tijd zijn verzet tegen de Spaanse bezetters. Enkhuizen wierp op 21 mei 1572 het Spaanse juk af, Hoorn deed dit op 18 juni 1572.
Gezien deze situatie heeft Joost Jansz. Bilhamer alias Beeldsnijder tegen het Noorderkwartier en West-Friesland kwalijke praktijken bedreven, die we gerust spionage of landverraad tegen dit gewest mogen noemen. Misschien is dit wel de reden geweest dat hij de naam Joost Beeldsnijder als cartograaf gebruikte en toen hij enkele jaren later de Oosterpoort van Hoorn mocht bouwen, zich weer plotseling Joost Bilhamer noemde. Als de activiteiten van Joost Bilhamer bij de toenmalige stadsregering van Hoorn bekend waren geweest, had ze zich wel tweemaal bedacht. De huidige Oosterpoort was misschien nooit in zijn huidige vorm gebouwd geworden.
Maar nu de poort er gelukkig toch staat, en we na zo'n lange tijd de kwalijke praktijken van Joost maar zullen vergeten, kunnen we de renaissance bouwkunst van deze kundige Amsterdamse bouwmeester nog altijd zeer bewonderen.
De kaart, Beeldsnijders 'Caerte van Noorthollant' werd in 1575 gedrukt. Door de prachtige natuurlijke kleuren van de kaart van Beeldsnijder is deze zeer geliefd bij kenners en is ze in West-Friesland een begrip geworden.
